Phù não là sự tăng thể tích não do sự tăng tích tụ nước. Người ta chia phù não làm 3 loại chính:
Loại 1: Phù vận mạch : do tăng tính thấm mao mạch. Là thể phù thường gặp nhất, thường trong u não, tổn thương do viêm nhiễm (áp xe, viêm não), nhồi máu, xuất huyết não và dập não. Đặc trưng của loại phù vận mạch là: phá vỡ hàng rào máu não cục bộ gây thoát mạch và huyết tương giàu protein tích tụ và thấm khoang ngoài mạch máu phù.
Trong loại này, nước và các phần tử tan trong nước vào não dễ dàng hơn do hàng rào máu não (HRMN) bị phá vỡ. HRMN tồn tại chủ yếu là do sự gắn kết chặc chẽ giữa các tế bào nội mô lót bên trong lòng mạch máu ở não. Phù do nguyên nhân mạch máu thường xảy ra sau phù tế bào.
Có nhiều yếu tố tham gia làm cho phù não càng nặng nề hơn: rối loạn thông khí, sốt cao, vật vã, động kinh. Não càng phù nhiều, bệnh nhân càng mê sâu hơn, tạo nên vòng lẩn quẫn bệnh lý (vicious circle), tình trạng bệnh nhân càng xấu đi.
Loại 2: Phù độc tế bào: do rối loạn chuyển hóa trong tế bào, rối loạn hoạt động kênh natri phụ thuộc ATP. Phù độc tế bào là sự sưng phồng cấp tính của tất cả các thành phần tế bào ( tế bào nội mạc, tế bào sao, neuron ) đi đôi sự giảm sụt thể tích của khoang ngoại bào não. - Thường thấy trong thiếu máu nuôi cấp tính ở não do bệnh lí tim mạch hoặc chấn thương sọ não.
Hiện nay có Thuốc synacthen - Thuốc điều trị phù não hiệu quả. Thuốc có 2 loại: của Thụy Sỹ và của Pháp, chủ yếu là hàng xách tay
Trước đây gọi là phù do nhiễm độc tế bào (cytotoxic edema). Trường hợp này thì hàng rào máu não không bị tổn thương, chủ yếu là do rối loạn chuyển hóa bên trong tế bào. Các tế bào sao (astrocyte) bị phình to lên, nhất là 3 ngày đầu sau chấn thương. Các tế bào thần kinh (neuron) bị tổn thương đáng kể từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 11.
Loại 3: Phù thủy tĩnh hay phù khoảng kẻ: do Gradien áp lực xuyên màng nội tủy, đẩy DNT từ não thất ra khoang ngoại bào.
Bài thuốc đông y điều trị bệnh phù não.
Theo Trung Quốc danh phương toàn tâp dùng bài: "Ngũ linh tán" (Thương hàn luận)